Unicompartimentele knieprothese

Context

Knieprotheses vervangen gedeeltes van de knie die zijn beschadigd door artrose of een letsel (zie ‘totale knieprothese – oorzaken’). We bedekken delen van de botten en/of het kraakbeen met metalen en kunststof componenten. 

Het verschil tussen een totale knieprothese en een unicompartimentele knieprothese is dat in het laatste geval slechts een deel van de knie vervangen wordt door nieuwe componenten. 

Het is een goed alternatief voor patiënten met een gedeeltelijk beschadigde knie. De ingreep is minder zwaar, u blijft minder lang in het ziekenhuis, en u revalideert sneller dan bij een totale knieprothese.

Wat is het

Bij artrose of na een letsel kan het kraakbeen, dat de botten beschermt, geleidelijk aan afbrokkelen. Soms raakt de volledige knie beschadigd, soms gaat het om een deel van het gewricht.  

Keuze voor een unicompartimentele knieprothese

Unicompartimentele artrose kan op verschillende manieren behandeld worden. We bespreken samen met welke therapie of ingreep het beste bij uw individuele case past.

We verdelen de knie in drie grote compartimenten: 

• mediale compartiment (de binnenkant van de knie);
• laterale compartiment (de buitenzijde van de knie);
• patellofemorale compartiment (de voorkant van de knie tussen de knieschijf en het dijbeen).

(Links) Een normaal kniegewricht: De mediale, laterale en patellofemorale compartimenten zijn aangegeven met rode pijlen. (Rechts) Een röntgenfoto van een normaal kniegewricht toont een gezonde ruimte tussen de botten

Ernstige artrose in één van deze compartimenten kunnen we behandelen aan de hand van een unicompartimentele knieprothese. 

(Links) Artrose die beperkt is tot het mediale compartiment. (Rechts) Deze röntgenfoto toont ernstige artrose met “bot-op-bot” degeneratie in het mediale compartiment.

Tijdens deze procedure vervangen we één compartiment met metalen en kunststof componenten. De gezonde gedeeltes van het kraakbeen, net als de ligamenten, blijven gespaard. 

Voordelen

Meerdere studies tonen aan dat een meerderheid van de patiënten goede ervaringen heeft met unicompartimentele knieprotheses. 

Een aantal van de voordelen zijn: 

• versneld herstel;
• minder pijn na de ingreep;
• minder bloedverlies.

Een bijkomend voordeel is dat we het gezonde bot, kraakbeen en ligamenten behouden, waardoor een unicompartimentele knieprothese natuurlijker aanvoelt. Met een gedeeltelijke prothese beweegt u ook gemakkelijker, en kan u de knie meer buigen. 

Nadelen

De nadelen van een unicompartimentele knieprothese zijn: 

• minder voorspelbare pijnverlichting;
• de mogelijkheid bestaat dat er nog ingrepen volgen. Zo kan de artrose bijvoorbeeld ook een ander compartiment van de knie beschadigen, waardoor we op middellange termijn een nieuwe ingreep moeten plannen.

Voor wie (niet)

In deze omstandigheden kan een unicompartimentele knieprothese aangewezen zijn:

• u ervaart ernstige kniepijn of stijfheid, die u beperken om dagelijkse activiteiten uit te voeren (waaronder wandelen, rechtop gaan staan);
• u ervaart matige tot ernstige kniepijn in rust, zowel overdag als ’s nachts;
• andere behandelingen helpen niet (meer);
• de beschadiging in de knie is beperkt tot één van de drie compartimenten;
• er zijn geen ligamenten beschadigd;
• het gaat niet om inflammatoire artritis.

Een bijkomende voorwaarde is dat de knie niet overmatig stijf mag zijn. Is dat toch zo, dan kijken we beter naar andere behandelingen, zoals een totale knieprothese. 

Is aan bovenstaande voorwaarden voldaan, dan vormt een unicompartimentele knieprothese een goede oplossing voor de (middel)lange termijn, voor zowel jongere als oudere patiënten. 

Röntgenfoto’s van een goede kandidaat voor een gedeeltelijke knieprothese. (Links) Ernstige artrose beperkt tot het mediale compartiment. (Rechts) Dezelfde knie na een gedeeltelijke knieprothese.

Voorbereiding

Voor we al dan niet overgaan tot een unicompartimentele knieprothese onderzoeken we grondig of alle randvoorwaarden daarvoor vervuld zijn. 

Algemene gezondheid

We bespreken en analyseren uw algemene gezondheid, welke pijn u ervaart, en de impact die uw kniepijn heeft op uw dagelijkse leven. 

Analyse van de knie

We onderzoeken de specifieke locatie van de kniepijn. 

• U ervaart enkel pijn aan de binnenzijde van uw knie, of net omgekeerd aan de buitenzijde. Dat betekent dat u in aanmerking zou kunnen komen voor een gedeeltelijke knieprothese;
• U ervaart pijn in de volledige knie, of aan de voorkant ervan (onder de knieschijf). Dan kiest u misschien beter voor een totale knieprothese (zie ‘totale knieprothese’).

We onderzoeken en testen de beweging in uw knie en ligamenten. Is uw knie te stijf, of zijn de ligamenten in uw knie zwak/gescheurd, dan raden we aan om niet voor een gedeeltelijke prothese te kiezen; eventueel wel voor een totale knieprothese (zie ‘totale knieprothese’).

Beeldvorming

• Radiografie: we maken een aantal röntgenfoto’s die ons helpen bepalen hoe groot de schade in uw knie precies is, en waar de artritis zich precies bevindt;
• Magnetic Resonance Imaging scan (MRI): in sommige gevallen is een MRI aangewezen om een beter zicht te hebben op de schade aan het kraakbeen.

Strategie

Soms ontdekken we pas tijdens de ingreep bijkomende schade aan de knie. We bespreken voor de operatie hoe we in een dergelijk geval verdergaan. 

Er zijn twee opties: 

• we maken de wond dicht, en bespreken na de ingreep hoe we uw knie verder kunnen behandelen;
• we gaan over tot het plaatsen van een totale knieprothese.

Chirurgie

Meestal start uw ziekenhuisopname op de dag van de ingreep zelf. Dit zijn een aantal aandachtspunten specifiek voor deze ingreep. 

Anesthesie

U heeft de keuze uit twee manieren van verdoving, die u samen met de anesthesist bespreekt voor de operatie: 

• volledige narcose: u wordt volledig in slaap gebracht door de anesthesist voor de operatie;
• epidurale anesthesie: u blijft bij bewustzijn, en het lichaam is gevoelloos vanaf het middel.

Procedure

Het plaatsen van een gedeeltelijke knieprothese neemt gemiddeld tussen de één en twee uur in beslag. 

1. Inspectie van het gewricht: we maken een incisie aan de voorkant van de knie. We onderzoeken de drie compartimenten om er zeker van te zijn dat de schade effectief beperkt is tot één compartiment en dat uw ligamenten intact zijn;
2. Analyse: Is de knie niet geschikt voor een gedeeltelijke prothese, dan kunnen we – als we dat zo hebben besproken een totale knieprothese plaatsen; is de knie geschikt voor een gedeeltelijke kunstknie, dan gaan we over naar stap 3.
3. Voorbereiding van het bot: we verwijderen het beschadigde kraakbeen in het compartiment;
4. Positionering van de prothesecomponenten: we vervangen het kraakbeen en bot door metalen componenten, die een nieuw gewrichtsoppervlak vormen. We hechten de componenten aan het bot met botcement. 
5. Inbrengen van de insert: we creëren een zacht glijdend oppervlak tussen de metalen componenten aan de hand van een specifieke kunststof insert. 

Na de ingreep brengen we u naar de recoveryruimte, waar uw vitale parameters gemonitord worden. Enkele uren later wordt u naar uw kamer gebracht.

Post-chirurgie 

De meeste patiënten ervaren na de ingreep minder pijn, de knie zwelt minder op, en ook de revalidatie gaat een pak sneller dan bij een totale knieprothese. In de meeste gevallen verlaten patiënten het ziekenhuis na één tot drie dagen. Sommigen kunnen de dag van de operatie zelf al naar huis. 

Revalidatie

Behandeling van pijn

Na de ingreep verzekeren we de nodige pijnmedicatie. Pijntherapie is een belangrijk onderdeel van de directe revalidatie na de ingreep. De juiste medicatie zorgt voor comfort, wat het lichaam helpt om te helen na de ingreep. Volg de voorgeschreven medicatie op, en neem zeker niet meer dan de voorziene dosis. Van zodra de pijn draaglijk wordt, stoppen we de medicatie. 

Fysiotherapie

Op de dag van de ingreep mag u steunen op de knie, eventueel met behulp van krukken, een wandelrek of een wandelstok. Van zodra u zich er zelf comfortabel bij voelt, kan u zich zonder hulpmiddelen verplaatsen. 

Vraag de fysiotherapeut/kinesist om specifieke oefeningen die u dagelijks thuis kan uitvoeren, zodat u zo snel mogelijk kracht en mobiliteit kan opbouwen in de knie. 

Activiteiten

U kan uw dagelijkse activiteiten wellicht volledig hernemen zes weken na de ingreep.  

Opvolging

We plannen na de ingreep een aantal vervolgafspraken in, zodat we het genezingsproces van dichtbij kunnen monitoren.

 Eventuele complicaties

Net als bij elke chirurgische procedure, zijn er risico’s verbonden aan een gedeeltelijke knieprothese. We bespreken de risico’s voor de ingreep, en doen er alles aan om potentiële complicaties te vermijden. 

Herkent u signalen van mogelijke complicaties? Neem dan zo snel mogelijk contact op.

Infectie

Oppervlakkige infecties in de wonde tijdens het verblijf in het ziekenhuis of daarna, worden doorgaans behandeld met antibiotica. 

Diepere infecties rond de prothese kunnen op elk moment optreden, net na de ingreep in het ziekenhuis, tijdens de revalidatie, of soms ook jaren later. Een infectie op een andere plek in het lichaam (vb. absces in de mond) kan zich verplaatsen naar het kniegewricht. Bij een diepe infectie moeten we vaak opnieuw tot chirurgie overgaan om prothesecomponenten te verwijderen.  

Bloedklonter

Een trombose in het been is één van de meest voorkomende complicaties bij het plaatsen van knieprotheses. Deze bloedklonters kunnen ontstaan in de aderen van het been of het bekken, en ze kunnen levensbedreigend zijn wanneer ze loskomen en in de longen een embolie veroorzaken. 

We nemen heel wat preventieve maatregelen om dit tegen te gaan, zoals bloedverdunnende medicatie, de benen hoog houden na de ingreep, massages om de bloedcirculatie te bevorderen, …

We raden u ook aan om, zeker in de eerste dagen en weken, zoveel mogelijk te bewegen zodat de doorbloeding in het been voldoende groot is om bloedklonters te vermijden.

Volg de instructies over trombose/emboliepreventie zorgvuldig op. Lees ook op de voorschriften nauwkeurig na wanneer, hoe, hoe vaak en hoe lang u bloedverdunners moet innemen. 

Verwittig ons bij één van deze signalen, die kunnen wijzen op trombose of bloedklonters: 

• meer dan normale pijn in de kuit;
• abnormale gevoeligheid of roodheid boven of onder de knie;
• plotse toename van zwelling in de kuit, enkel of voet.

Blijvende pijnklachten: 

Een klein aantal patiënten ervaart ook lang na de ingreep nog pijn in de knie. Deze complicatie is zeer zeldzaam en een overgroot deel van de patiënten is pijnvrij na een gedeeltelijke knieprothese.

Neurovasculair letsel 

Een laatste, zeer zeldzame, complicatie is schade aan zenuwen of bloedvaten rondom de knie tijdens chirurgie.